De Argentijn bestaat niet.

In mijn hoofd speel ik met de gedachte dat het voor zulke conclusies eigenlijk te vroeg is. Dit schrijf je pas als je hier langer dan 3 maanden bent geweest. Of het is een eindconclusie van onze reis. Maar toch vallen deze woorden op de juiste plaats. Na nog geen 2 maanden snappen we uitstekend vanuit welk referentiekader Maxima haar nieuwe koninkrijk moet hebben bezien. 'Een Nederlandse identiteit? Net zulke flauwekul als de Argentijnse.' moest onze regerend koningin hebben gedacht. In Argentinië bestaat er wel zoiets als nationalisme, maar Dé Argentijn beschrijven, het platoonse beeld van alles wat argentijnsheid in een mens bij elkaar brengt, is in dit land de meest bizarre onderneming die een antropoloog zou kunnen verzinnen.

Zoals al eerder geschreven, dit land is een ratjetoe, een mengelmoes van tientallen verschillende nationaliteiten. Mensen kwamen hier vroeger of later, 1850, 1910, 2000. Meestal tijdens een economische opleving. Volgens de overlevering vertrokken ze ook weer tijdens de verschillende economische crises. Kortom, van stabiliteit is er in dit land niet echt sprake. Het is een grillig land. Wellicht dat daarom dat rode vlees het hier zo goed doet.

Mensen denken bij Argentinië snel aan de tango, de gaucho's met hun paarden, voetbal en vlees. En natuurlijk klopt dat idee. Allemaal raken ze eenzelfde onderwerp: passie. Passie leidt tot grote hoogtes en diepe dalen. Maar ook het rauwe en tragische van dit alles, wordt verslonden als zoete koek. Alsof passie en falen bij elkaar horen. Strijdend ten onder, dat lijkt het devies. En liever eigenhandig je ondergang tegemoet gaan, dan bij de pakken neer te zitten. Zo gaat voetbal vooral om hoe hard je op de enkels van de ander in kan vliegen of hoe goed je iemand weet te dollen. Politiek is een kwestie van zo lang mogelijk je sterk houden in de slangenkuil. Tango is de blues van Zuid-Amerika, ver weg van huis herinner je de schoonheid van dat wat je achter liet.

Magdalena, een muzieklerares die we in onze eerste weken tegenkwamen, vertelde dat Argentijnen grootse plannen en idealen hebben, maar dat het aan discipline ontbreekt. In de korte geschiedenis van het land vliegen de bewoners er altijd met passie in, maar echt iets opbouwen voor een lange termijn, dat doen ze niet. Dat veroorzaakt een tragische kant, iets waar ze paradoxaal genoeg ook wel weer van houden. Met deze kennis in ons achterhoofd begrijpen we ook een ander gesprek beter. 

Ik doel op één van de gesprekken met Ernesto. Ernesto is een 63 jarige Argentijn met Duitse ouders. Hij groeide op in Buenos Aires en was al vroeg weg van paarden. Toen hij zijn vader vroeg of hij een paard mocht, vertelde zijn vader hem wijs; als het een droom van je is, dan zullen ze vroeg of laat uitkomen (N.B. zie het verschil van houding met de American Dream). Verbaasd moet zijn vader hebben gekeken toen nog geen maand later een paard in de kleine tuin van hun huis stond. 'Gevonden in één van de straten in de buitenwijken van Buenos Aires.' Een droom was in vervulling gegaan.

Nu goed, die passie voor paarden is gebleven en hier op de Estancia komt dat goed van pas. Meer daarover lees je in de blog over ons verblijf hier. Waar ik naar toe wil is de grilligheid van dit land. Vol nieuwsgierigheid vroegen we Ernesto op een avond over de Argentijnse geschiedenis. Hij is verreweg de oudste man die we gesproken hebben, dus hij zal het meest weten. Hij vertelde over de Duitse en Spaanse school waar hij heen ging. De ochtend protestant, de middag katholiek. De lessen waren elke dag hetzelfde. 'S ochtends aardrijkskunde in het Duits,'s middags in het Spaans. Rekenen in het Duits, daarna in het Spaans. En ga zo maar door. Alleen godsdienst en taal was anders. Het spreekt boekdelen over de dwaze ideologische principestrijd om kinderen zo te martelen. Tweetalig onderwijs was toen nog een bittere eis, geen prestige opleiding. Het is niet gek dat Ernesto met gemak meerdere talen spreekt (hij spreekt Italiaans, Duits, Frans, Engels, Spaans, Noors en Latijn).

Ook vroegen we hem naar de politieke geschiedenis. Falkland eilanden of Islas Malvinas en natuurlijk het Videla regime. Of hij zich er nog wat van kon herinneren en of hij er iets over wilde vertellen. Hij miste een neef. In die tijd reed de militaire junta met Ford Falcons door de straten. Elegant ogende auto's, vol stijl, maar met een dodelijke inhoud. Zag je zo'n auto, dan moest je maken dat je wegkwam. In totaal zijn er tijdens de Dirty Wars zo'n 30.000 mensen verdwenen. Hij vertelt er liever niet over. Er zijn nare herinneringen uit die tijd en als hij erover spreekt, krijgt hij kippenvel op zijn armen staan. Niet voor niets heeft hij ervoor gekozen in Frankrijk te gaan wonen. Nu is hij nog 2 a 3 maanden per jaar in Argentinie. Voor de paarden. Die zijn stukken rustiger. Als we hem vragen hoe het daarvoor en daarna was, vertelt hij ontnuchterend dat er altijd revoluties in Argentinie waren. Politiek en Argentijnen is als benzine en een vlammetje, een explosief mengsel.

En dat brengt ons terug bij Magdalena. In het genoemde gesprek vertelde ze dat Argentijnen zich als de goden van Latijns Amerika zien. En de buurlanden zien hen vaak ook zo. Ze zijn dan niet zo succesvol als de Amerikanen, maar ze zijn wel een goede nummer twee als het gaat om 'een geslaagde nieuwe wereld'. In 1920 was er zelfs een Frans spreekwoord die er naar verwees, riche comme un Argentine. Vele Argentijnen waren flink rijker dan de Europeanen. Daarom is dit land ook stukken duurder dan Chili, Peru of Bolivia (De laatste is het Albanië of Moldavië van Zuid-Amerika). De trots van het ontdekken en in kaart brengen van nieuw land trok mensen van over de hele wereld, op zoek naar geld en geluk. Die trots kent dus twee kanten, enerzijds het arrogante mannen-op-paarden-nationalisme, de strijdbaarheid en het activisme, anderzijds is ze emotioneel van aard, grillig en onstuimig. Het explosieve mengsel verklaart zich, een constante aan revoluties is een feit.

Je moet dan ook niet raar opkijken dat Jorge Luis Borges, een internationaal gerespecteerd Argentijnse schrijver, de ons allen bekende eerste vrouw Evita-Don't-cry-for-me-Argetina-Peron een hoer noemde. Een volkse vrouw die niets wist van het intellect in Buenos Aires. Politieke elites streden toen ook al tegen de naar fascisme overhangende aanhang van Peron en vice versa. Corruptie en politieke zwartmakerij behoorden toen ook al tot de orde van de dag. En dat is tot vandaag nog niet veranderd.

Je moet ook niet raar opkijken dat Che Guevara tot aan zijn dood in Bolivia bij de Argentijnen weinig populariteit genoot. Ernesto verklaart: we dachten, daar is er weer zo één. Strijder, activist die met zijn hart erin vliegt maar zijn hoofd heeft thuisgelaten. En om in de Boliviaanse bossen een revolutie te ontketenen onder de boeren bevolking is achteraf bezien een achterlijk idee. Pas toen Guevara internationale roem ontving wegens zijn 'moedige' strijd tegen de kapitalistische Verenigde Staten, werd Che door de Argentijnen in de armen gesloten. Over de resultaten valt natuurlijk te twisten, maar dat is bij waarschijnlijk bij alle Argentijnen zo (herinneren we ons niet de goddelijke interventie van die andere Argentijnse lieveling? Die met die hand?Zelfde categorie, me dunkt). Nu goed, een tragisch slotwoord over de resultaten van Che waar we toch nog een beetje blij om kunnen zijn, ideologie of niet, hij staat in ieder geval op een T-shirt! (En ironisch genoeg worden er inderdaad ook nog t-shirts van die andere Argentijn a.k.a Pluisje verkocht).

Hier, ver in het zuiden in Patagonië zou je denken je dat deze wereld aan je voorbij gaat. Maar niets is minder waar. Buren bedriegen elkaar, mensen krijgen stukken land van overheden en El Calafate, een toeristisch oord hier ver vandaan, wordt geregeerd door het geld van wijlen Nestor en Christina. Familie Kirchner boert hier goed in Santa Cruz. Marc Antione, de Fransman waar we nu verblijven vat het kort samen: in zaken is niemand hier te vertrouwen.

Kortom, Argentinië na week 8: een land waar vuur, vlam en grilligheid een gepassioneerde cocktail vormen, waar de bandoleon tragisch de tango afspeelt (luister eens naar muziek van Raul Barboza, aanrader!), een land waar we snel tot conclusies komen, en we van hieruit misschien maar verder moeten zoeken naar de Argentijnse ziel. Een ding weten we nu wel alvast: Dé Argentijn bestaat in ieder geval niet. En als we hem dan toch nog vinden, willen we in ieder geval een T-shirt van hem!